آنیما و آنیموس نمادی از وجود عنصر زنانه در مردان و عنصر مردانه در زنان است. رویارویی متعادل با آن‌ها در آدمی و یگانه شدن انرژی‌های مردانه و زنانه در هر شخص می‌تواند موجب رشد شخصیت او شود. آنیما و آنیموس، الگو‌های رفتاری ناخواسته و غریزی و غیر اکتسابی مشترک در تمام انسان‌ها را شکل می‌دهند و خویش را به روش‌های خاص در خودآگاه انسان متجلی می‌سازند.
آنیما و آنیموس از جمله کهن الگو‌هایی در روانشناسی یونگ هستند که به تفسیر این بخش‌های متفاوت زنان و مردان می‌پردازند. در واقع آنیما و آنیموس معرف خصوصیت جنس مؤنث در مردان و جنس مذکر در زنان هستنند که در کنجی از بخش ناهشیار شخصیت انسان‌ها جای دارند. این دو بخش به صورت غریزی در ناخودآگاه انسان‌ها وجود دارند و به شکل‌های متفاوتی در خودآگاه متجلی می‌شوند. روانکاوان بر این باورند با کمک به شناخت این وجه از ناهشیار، مراجعان می‌توانند در جهت یکپارچگی شخصیت خویش قدم بردارند.
آنیما چیست؟
معمولاً تحت تأثیر تربیت و شخصیت مادر در مردان شکل می‌گیرد. آنیما نمود تصویر اولیه‌ایست از یک زن که در مردان شکل گرفته و مجموعه‌ایست از تجربیات و احساساتی که تاکنون در زنان بوده است. گرایش‌های روانی زنانه به وسیله آنیما در مردان تجلی می‌یابد. ویژگی‌هایی چون احساسات و هیجانات، خلق و خو‌های مبهم، حساسیت‌های غیرمنطقی، احساسات نسبت به طبیعت و … در لایه‌های زیرین ناخودآگاه مردان پنهان شده است. با کمی قدم زدن در بخش ناهشیار شخصیت می‌توان متوجه جنبه‌های مثبت و منفی این عنصر زنانه در مردان شد و آسیبی‌هایی که به علت شناخت نادرست از این بخش به روان مردان وارد شده است را شناسایی کرد.
همانطور که پیشتر گفتیم شخصیت مادر در رابطه با فرزند در شکل‌گیری آنیما مؤثر است و هر چقدر این رابطه سرد و طردکننده باشد آنیما در بزرگسالی کارکرد‌های منفی خود را بروز می‌دهد. پرورش تخیلات شهوانی در مردان یکی از بارزترین کارکرد‌های منفی آنیما است. در این حالت رابطه عاطفی مرد در مرحله کودکی باقی می‌ماند و هدایت آن در دست غریزی‌ترین بخش شخصیت که فروید آن را‌اید مینامد، قرار می‌گیرد. اما اگر مرد متوجه آنیما و کارکرد‌های منفی آن بشود و در جهت شناخت آن قدم بردارد در آن زمان ایگو یا خود فرد فعال می‌شود و آنیما را به سمت و سوی کارکرد‌های مثبت هدایت می‌کند. در این صورت فرد پیام‌های آنیما را از عمق ناهشیار خود به بخش هشیار می‌آورد و کارکرد‌های مثبت آنیما را به صورت خلاقیت‌های هنری بروز می‌دهد.
آنیموس چیست؟
آنیموس یا عنصر مردانه در زنان در نقطه مقابل آنیما قرار دارد و اگر افسار هدایت به دست جنبه‌های منفی آنیموس بیافتد زن را به ورطه نابودی در روابطش با دیگران می‌کشاند و توده‌ای از عقده‌های روانی و عاطفی را در او ایجاد می‌کند. ابعاد منفی آنیموس همانند آنیما به شکل تخیلات جنسی نمود پیدا نمی‌کند و در اصل کارکرد بیش از حدش موجب انفعال احساسات و ایجاد احساس پوچی در زنان می‌شود.
شناسایی و تحلیل ابعاد منفی آنیموس‌یه زنان کمک می‌کند تا به رشد روانی دست پیدا کنند اما گذر از این مرحله کاریست دشوار زیرا آن‌ها باید به دل عقده‌هایی که آنیموس به وجود آورده، بروند و با رویا‌های ترسناک و تهدیدات مردانه مواجه شوند.
اما آنیموس دارای جنبه‌های مثبتی نیز هست. این عنصر نرینه به زن صلابت روحی می‌دهد و باعث افزایش قدرت، قاطعیت و عقلانیت در زن می‌شود.
مراحل شکل‌گیری آنیما در مردان چگونه است؟
مرحله‌ای که نگاه آنان به زنان صرفاً جنسی است که هوا نام دارد.
مرحله درک زیبایی و علاقه‌مند شدن به زنان زیبا و کامل که نام این مرحله هلن است.
مرحله‌ای که به سوی پارسایی و تکامل روحی گرایش دارند که به این مرحله را مریم مقدس می‌گویند.
مرحله به آرامش رسیدن با همراهی عقل که آخرین مرحله است و سوفیا نام دارد.
آنیموس در زنان چگونه شکل می‌گیرد؟
قدرت فیزیکی: عنصر مردانه در وجود زن، نخست به صورت نیروی جسمانی ظاهر می‌شود.
روابط عاشقانه یا عمل: در مرحله دوم دارای روحی مبتکر و با قابلیت برنامه‌ریزی می‌شود.
استاد یا کشیش: در این مرحله در قالب «گفتار» پدیدار می‌شود.
اندیشه: در والاترین مرحله با تجسم‌اندیشه نمودار می‌شود و نقش میانجی تجربه مذهبی را ایفا کرده و به زندگی مفهومی تازه می‌بخشد.
آنیموس در زنان چگونه شکل می‌گیرد؟
قدرت فیزیکی: عنصر مردانه در وجود زن، نخست به صورت نیروی جسمانی ظاهر می‌شود.
روابط عاشقانه یا عمل: در مرحله دوم دارای روحی مبتکر و با قابلیت برنامه‌ریزی می‌شود.
استاد یا کشیش: در این مرحله در قالب «گفتار» پدیدار می‌شود.
اندیشه: در والاترین مرحله با تجسم‌اندیشه نمودار می‌شود و نقش میانجی تجربه مذهبی را ایفا کرده و به زندگی مفهومی تازه می‌بخشد.
انواع ارتباط ایگو با آنیما/آنیموس
ارتباط در حد تعادل برقرار است و توانایی‌های مردانه و زنانه به حد کفایت وجود دارند:
در این حالت ارتباط با جنس مخالف کمترین تنش را دارد و کارکرد‌های تفکر و احساس در تعادلند و حاصل آن خرد است؛ عقل و عشق و دین و دنیا در کنار هم هستند و سر به کار و دل به یار است. در این حالت سلامت روان، شکوفایی شخصیت و شور زندگی در فرد وجود دارد. آنیما و آنیموس به حد کفایت زیست می‌شود و بنابراین احتمال فرافکنی پایین است، هرچند رسیدن به این جایگاه احتمالاً حاصل فرافکنی‌های عاشقانه‌ای در زندگی فرد بوده است که با کمک درون نگری او را به این جایگاه کشانده است
ارتباط با آنیما/آنیموس برقرار نیست و وارد هوشیار‌ی نشده است:
در این حالت مرد درکی از زنانگی ندارد و نمی‌تواند با جنس مخالف ارتباط برقرار کند یا روابطی پر تنش دارد و چون آنیما زیست نمی‌شود احتمال فرافکنی بالا ست و احتمالاً یک روزی به شدت به دام عشق می‌افتد، داستان شیخ صنعان در ادبیات اشاره به این نوع ارتباط با آنیما دارد.
زمانی که مرد ارتباطش با احساساتش برقرار نباشد، در صورت تحریک احساسی به صورت غیر قابل کنترل واکنش نشان می‌دهد. در این نوع ارتباط مرد ممکن است دچار عقل گرایی و تورم ایگو شود و پتانسیل افسردگی و اضطراب بالا داشته باشد، این فرد احتمالاً بحران میانسالی سختی خواهد داشت.
برای زنان نیز عدم ارتباط با آنیموس باعث می‌شود که او زنی خام و درگیر احساسات و عواطف باشد، زنی به غایت منفعل و نیازمند که همواره اسیر شک و تردید است و نمی‌تواند با قاطعیت تصمیم بگیرد. در این زنان هم احتمال فرافکنی آنیموس بر روی مردان قوی که دستاورد‌های زیادی دارند به شدت بالاست.
این زنان نیز بحران میانسالی سختی خواهند داشت چرا که در میانسالی تازه متوجه می‌شوند که در زندگی دستاوردی نداشته‌اند. این زنان بعد از ازدواج به شدت وابسته به همسرشان می‌شوند و برای از دست ندادن او به کنترلی از روی ناتوانی دست می‌زنند.
ارتباط با آنیما/آنیموس ضعیف است:
ارتباط ضعیف با آنیما/آنیموس شایع‌ترین حالت ارتباطی در بین زنان و مردان است. در این وضعیت ارتباط با جنس مخالف در نوسان است، روزی اصرار و روزی انکار و فرد مرتب عاشق و فارغ می‌شود. در این حالت مرد خُلقش بسیار وابسته به شریک عاطفی‌اش می‌شود و به محض تأیید نگرفتن از او خُلقش سقوط می‌کند.
زنی که ارتباط ضعیفی با آنیموس خود دارد بزرگترین دغدغه‌اش ارتباط با جنس مخالف است و در فانتزی یافتن مرد‌ایده‌آل سیر می‌کند و در حسرت این رابطه می‌سوزد و‌امیدی ندارد که خودش بتواند برای زندگیش کاری انجام دهد، در تلاش است که از دنیای مردسالار تأیید بگیرد و عدم تأیید از این جانب برایش به شدت خرد‌کننده است و پس از ازدواج هم به جای زیستن مردانگی وجود خود، همسرش را برای رسیدن به اهدافش یاری می‌کند زیرا به دلیل ارتباط پایین با آنیموس آن را بر روی همسرش فرافکنی کرده است و درواقع روح خود را به‌امانت به همسرش سپرده است و زمانی که چنینی چیز ارزشمندی را به جای اینکه خودمان محافظت کنیم و رشد دهیم به دیگری می‌سپاریم، هر لحظه در هراس خیانت آن فرد به سر می‌بریم.
تسخیر ایگو توسط آنیما/آنیموس:
زمانی که آنیما از ناخودآگاه به خود آگاهی هجوم آورده و ایگو را تسخیر کند، مردی با رفتار‌های زنانه می‌بینیم که بیشتر مایل است در جمع‌های زنانه حاضر باشد. او گاهی غرق در معنویت می‌شود و ارتباطش را با دنیای عینی از دست می‌دهد. این فرد پتانسیل بالایی برای اعتیاد پیدا می‌کند، کنترلی بر احساساتش ندارد و به سادگی خشمگین می‌شود یا اشک میریزد. مسوولیت‌پذیری و ثبات و انجام کار‌های مردانه برایش دشوار است این احتمال وجود دارد که هویت جنسیش مخدوش شود.
همچنین زمانی که ایگوی زنی توسط آنیموس او تسخیر و بلعیده می‌شود، او تبدیل به فردی بی‌احساس و بدبین، خشک و جدی، سرد مزاج و بی‌رحم، خشن و مستبد می‌شود. این زن غرق در رسیدن به اهداف بلند پروازانه خود شده است و از این بابت که زنانگی خود را نزیسته است، خطر افسردگی بالایی در میانسالی تهدیدش می‌کند.
این نوع زن اصلاً دیگر زنان را قبول ندارد و از مادر شدن و همسر شدن بیزار است، ارتباطش را با احساساتش قطع کرده است و به شدت از احساساتی شدن اجتناب می‌کند.
برای دسترسی سریع به مشاوره روانشناسی می توانید برای رزرو وقت مشاوره با شماره های مرکز مشاوره زرین فر تماس حاصل نمایید.
دیدگاه کاربران