تعصب چیست؟

تعصب چیست؟، تمایل یا قضاوت تبعیض‌آمیز نسبت به یا علیه چیزی یا شخصی است. برخی از تعصبات مثبت و مفید هستند، مانند فقط خوردن غذا‌هایی که سالم در نظر گرفته می‌شوند و یا دوری از کسی که آگاهانه باعث صدمه و ضرر به شما می‌شود.
اما تعصبات غالباً مبتنی بر کلیشه‌ها هستند تا دانش واقعی از یک فرد یا شرایط. میانبر‌های شناختی مثبت یا منفی می‌تواند تعصبات را نتیجه دهد و منجر به تصمیمات عجولانه یا اعمال تبعیض‌آمیز می‌شود.
تعصب تمایل طبیعی یا مخالف یک‌ایده، شی، گروه یا فرد است.
تعصب غالباً آموخته می‌شود و به متغیر‌هایی مانند وضعیت اقتصادی-اجتماعی فرد، نژاد، قومیت، پیشینه تحصیلی و غیره وابسته است.
در سطح فردی، تعصب می‌تواند بر روابط شخصی و حرفه‌ای شخص تأثیر منفی بگذارد.

علت رفتار متعصبانه چیست؟

بر اساس تحقیقات یک روانشناس اجتماعی، احساسات افراد ممکن است رفتار نابرابر نسبت به گروه‌های خاص را بهتر از کلیشه‌ها پیش‌بینی کند. در حالی که بیشتر تحقیقات در مورد خشک‌اندیشی بر روی این موضوع متمرکز شده است که چگونه کلیشه‌های منفی افراد به افکار متعصبانه کمک می‌کند، تحقیقات جدید توسط سوزان فیسک، دکترای دانشگاه پرینستون، نشان می‌دهد که احساساتی مانند ترحم، حسادت، انزجار و غرور ممکن است نقش بیشتری داشته باشند.
فیسک گفت: داشتن یک فکر یا احساس بد در سر غیرقانونی نیست. «آنچه واقعاً مهم است رفتار است». انواع تعصبات رفتاری تبعیض‌آمیز که می‌تواند برانگیخته شود شامل حذف و آسیب رساندن به دیگران است.

هسته اصلی تعصب چیست؟

اختلافات از هر نوع می‌توانند هسته یا دلیل ایجاد یک تعصب محسوب شوند. اما گاهی برخی از عوامل مانند رقابت، تهدید و ترس باعث می‌شوند که تعصبات شدیدتر، مستحکم‌تر و ظالمانه‌تر شوند.

عواطف چه نقشی در تعصب ایفا می‌کنند؟

احساسات مانند اکثر فرآیند‌های روانشناختی، واکنش ما را نسبت به افراد دیگر و چگونگی رفتار با آن‌ها تحریک می‌کنند.
احساسات زیادی وجود دارد که با تعصب همراه است. به عنوان مثال احساساتی مانند احساس نفرت نسبت به گروه‌های سیاسی، احساس ترحم نسبت به افراد فقیر یا احساس نفرت نسبت به تهدید یا تسلط بر گروه‌های نژادی می‌توانند زمینه ساز ایجاد تعصب باشند.

تعصب ناخودآگاه یا ضمنی چیست؟

اغلب مردم به طور طبیعی متعصب هستند. حتی بدون اینکه کاملاً از تعصبات خود آگاه باشند، آن‌ها از بعضی چیز‌ها خوششان می‌آید و از برخی دیگر متنفرند.
تعصب در سن کوچکی و غالباً در نتیجه تربیت شخص ایجاد می‌شود.
این تعصب ناخودآگاه وقتی که فرد یا گروهی بخاطر جنسیت، قومیت، نژاد یا سایر عوامل، با دیگران رفتار نادرست داشته باشد، مشکل ساز می‌شود.

از دیدگاه علوم اعصاب اجتماعی درباره تعصب چه می‌توان دید؟

یک بینش جامع این است که تعصب یک پدیده چند فرآیندی است. ذهن ما‌اشیا را در دنیای ما دسته‌بندی می‌کند تا بتواند به آن‌ها پاسخ دهد. زمانی که ما به انسان‌ها نگاه می‌کنیم نیز همین روند اعمال می‌شود. به همین دلیل است که ما مردم را به راحتی دسته‌بندی می‌کنیم.
بینش دیگر این است که تعصب می‌تواند درک بصری ما از چهره‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. در این دیدگاه، دیدن مساوی است با باور کردن و‌ایمان آوردن، بنابراین اگر فردی عضوی از گروه را به شیوه‌ای مغرضانه دید -مثلاً تهدیدآمیز تر از آنچه واقعاً به نظر می‌رسد- تشخیص و کنترل تعصب بسیار دشوار خواهد بود.
مطالعات علوم اعصاب حتی نشان داده که تعصب و پیش داوری قادر است بر توانایی ما در درک چهره یک فرد از گروه به عنوان یک چهره انسانی، تأثیر بگذارد.

افکار متعصبانه از کجا نشأت می‌گیرد؟

نظریه طبیعی

آلپورت در اثر خود، ماهیت تعصب، توضیح می‌دهد که از پنج سالگی متوجه می‌شویم که بخشی از گروه‌های خاصی هستیم. این گروه‌ها (یعنی جنسیت، نژاد، مذهب) در این مرحله انتخاب ما نیستند، بلکه به ما اختصاص داده شده‌اند. ما همچنین فرض می‌کنیم که گروه‌هایی که در آن‌ها هستیم خوب هستند. بالاخره ما هم جزئی از آن‌ها هستیم.

تعصب و شخصیت

برخی از متخصصان روانشناسی معتقدند که شخصیت ارتباط زیادی با سوگیری‌ها و احساسات منفی نسبت به دیگران دارد که ما آن‌ها را تعصبی می‌دانیم. کارشناسان تعاریف و تحقیقات روانشناسی می‌گویند افرادی که دارای تیپ‌های شخصیتی مستبد هستند بیشتر از دیگران با افکار متعصبانه دست و پنجه نرم می‌کنند.

آشنایی با انواع تعصب

هویت جنسیتی

افراد ترنس یا تراجنسیتی می‌توانند مورد تبعیض قرار گیرند، زیرا آن‌ها را با جنسیتی که با جنسیت تعیین شده آن‌ها در بدو تولد همخوانی ندارد، شناسایی می‌کنند.

تبعیض جنسی

تبعیض جنسیتی، تبعیض بر اساس جنسیت فرد است.

ناسیونالیسم

ناسیونالیسم یک احساس مبتنی بر ویژگی‌های فرهنگی مشترک است که یک جمعیت را پیوند می‌دهد و اغلب سیاست استقلال ملی یا جدایی طلبی را ایجاد می‌کند.

طبقه‌بندی اجتماعی و اقتصادی

طبقه گرایی به عنوان «نگرشی مغرضانه یا تبعیض‌آمیز در مورد تمایزات ایجاد شده بین طبقات اجتماعی یا اقتصادی» تعریف شده است.

تبعیض جهت‌گیری جنسی

گرایش جنسی فرد عبارت است از «جهت علایق جنسی به سوی افراد هم جنس، غیر هم جنس یا هر دو جنس». مانند اکثر گروه‌های اقلیت، همجنس‌گرایان و دوجنس‌گرایان از خشک‌اندیشی یا کلیشه‌های گروه اکثریت مصون نیستند.

نژاد پرستی

نژادپرستی به عنوان این باور تعریف می‌شود که ویژگی‌های فیزیکی ویژگی‌های فرهنگی را تعیین می‌کند و ویژگی‌های نژادی باعث برتری برخی گروه‌ها می‌شود.

زیر شاخه نژادپرستی علمی 
نژادپرستی علمی در قرن هجدهم شروع به شکوفایی کرد و تا حد زیادی تحت تأثیر مطالعات تکاملی چارلز داروین و همچنین‌ایده‌های برگرفته از نوشته‌های فیلسوفانی مانند ارسطو قرار گرفت. به عنوان مثال، ارسطو به مفهوم “بردگان طبیعی” اعتقاد داشت.

تبعیض مذهبی

در حالی که مذاهب مختلف به اعضای خود می‌آموزند که نسبت به افراد متفاوت مدارا کنند و شفقت داشته باشند، در طول تاریخ جنگ‌ها، قتل عام و سایر اشکال خشونت با انگیزه نفرت از گروه‌های مذهبی وجود داشته است.

تبعیض زبانی

ممکن است با افراد یا گروه‌ها صرفاً بر اساس استفاده از زبان به صورت ناعادلانه رفتار شود. این استفاده از زبان ممکن است شامل زبان مادری فرد یا سایر ویژگی‌های گفتار فرد، مانند لهجه یا گویش، اندازه واژگان (این که آیا فرد از کلمات پیچیده و متنوع استفاده می‌کند) و نحو باشد. همچنین ممکن است شامل توانایی یا ناتوانی فرد در استفاده از یک زبان به جای زبان دیگر باشد.