درمان PTSD یا اختلال استرس پس از سانحه

برای درمان اختلال PTSD، ابتدا بایستی علائم بیماری به طور دقیق بررسی شود؛ سپس برنامه درمانی معینی به منظور بهبود ادامه زندگی فرد بعد از سانحه تهیه گردد.

درمان اصلی شامل روان درمانی آنلاین یا حضوری، دارو درمانی و یا استفاده همزمان از هر دو روش است. درمان، متناسب با نوع سانحه, علائم و نیازهای افراد، متفاوت است. به کمک متخصصان سلامت روان امکان ادامه زندگی متعادل و کارآمدتر وجود دارد. در برخی افراد بایستی انواع روش های درمانی را به منظور پیدا کردن راهکار مناسب، به کار برد.

اگر فرد دچار سوء استفاده قرار گرفته باشد، در درجه اول باید احساس امنیت برای بیمار فراهم شود؛ لذا پیش از شروع درمان PTSD ، بایستی فرد آسیب دیده را از موقعیت بحران دور کرد. در افرادی که اختلالات دیگری نظیر اختلال پنیک، افسردگی، سوء مصرف مواد، افکار خودکشی دارند، درمان بر روی از بین بردن این علائم تاکید دارد.

راهکارهای درمان PTDS

• شناساندن خطرات PTDS، تاثیر اختلال بر اطرافیان فرد و مشکلات مرتبط با علائم PTSD به بازماندگان و خانواده‏ های آن ها، از دیگر راهکارهای درمانی به شمار می رود. درواقع درک این موضوع که PTSD یک اختلال شناخته شده روانپزشکی است، اهمیت ویژه ای در روش های درمانی دارد.
• صحنه سازی دوباره سانحه با قرار دادن فرد در موقعیت مشابه و یا نشان دادن تصاویر مربوط، در محیط کاملا امن و کنترل شده و توسط افراد متبحر در این رشته، در شناخت واکنش و افکار فرد مبتلا نقش مهمی دارد.
• بررسی و برطرف کردن عواطف شدید، مانند: احساس شرم، خشم و گناه که در بین بازماندگان بسیار شایع است، نیز از جمله راهکارهای درمانی محسوب می شود.
• آموزش نحوه مقابله با خاطرات پس از سانحه، واکنش ها و احساسات مربوط به سانحه و مواجهه با این احساسات، بدون متأثر شدن و یا بهت زدگی فرد حادثه دیده، در درمان علائم موثر است. خاطره سانحه اتفاق افتاده، حتی درصورت درمان  تا آخر عمر در ذهن فرد باقی می ماند، بنابرین با آموختن مهارت کنار آمدن با آن، می توان تا حد بسیاری احساسات خود را تحت کنترل در آورد.

روان درمانی

روان درمانی بهترین شیوه درمانی PTSD است. روان درمانی شامل مطرح کردن موضوع  با متخصص سلامت روان است تا روانشناس، با تجربه ای که دارد به بررسی موضوع بپردازد و تاثیر سانحه را بر فرد آسیب دیده ارزیابی کند. روان درمانی آنلاین یا حضوری به صورت مشاوره انفرادی یا گروهی انجام می گیرد و جلسات مشاوره تا هنگامی که فرد بتواند با تجربه آسیب زا کنار بیاید و رفتار و احساسات خود را کنترل کند، ادامه می یابد.

بسیاری از روش های روان درمانی آنلاین یا حضوری مستقیماً بر روی علائم بیماری متمرکز می شوند. برخی نیز به بررسی تاثیر اختلال بر بروز مشکلات اجتماعی، خانوادگی و یا شغلی می پردازند. مطابق با نیاز فرد، روان درمانگر روش های مختلف درمانی مختلفی را برای درمان انتخاب می کند. در بین روش های مختلف درمانی، رفتار درمانی شناختی (CBT) موثرترین روش درمانی به شمار می رود که  بخش های زیر را در بر می گیرد:

درمان مواجهه ای در درمان PTSD

در این روش درمانگر به افراد کمک می کند تا، نسبت به آسیب ایجاد شده آگاهی یابد. روان شناس در یک محیط کاملا امن، شروع به صحنه سازی واقعه می کند. یاد آوری خاطره سانحه می تواند به صورت ایجاد تصویر سازی ذهنی در فرد، درخواست برای نوشتن واقعه و یا بازدید از صحنه وقوع حادثه باشد. به کمک این روش درمانگر نحوه کنار آمدن با واقعه را به فرد دچار اختلال PTSD آموزش می دهد.

بازسازی شناختی در درمان PTSD

در این روش درمانی به فرد کمک می شود تا، بتواند در مورد تجربه و خاطره ای که از صحنه حادثه به یاد دارد، آگاهی و درک واقعی داشته باشد. برخی مواقع افراد تصویر اغراق آمیزی نسبت به سانحة پیش آمده دارند. این افراد بدون این که در حقیقت مقصر وقوع حادثه ای باشند، احساس گناه و شرم  دارند. بنابرین درمانگر آنچه که به واقع  اتفاق افتاده است را در معرض دید بیمار قرار می دهد.

ایمن سازی در برابر استرس ( نحوه کاهش استرس)

در این روش درمانگر نحوه کاهش اضطراب هنگام مواجهه با شرایط اضطراب آور را آموزش داده و سعی در کاهش علائم PSTD دارد. در این روش نیز  مانند روش بازسازی شناختی، به بیمار کمک می شود تا واقعه اتفاق افتاده را در شرایط ایمن بازبینی کند.

حساسیت زدایی از طریق حرکات چشم و پردازش مجدد (EMDR) در درمان PTSD

حساسیت زدایی از طریق حرکات چشم و پردازش مجدد (EMDR)، درمانی موثر برای خاطرات آسیب رسان است. EDMR شامل درمان مواجهه ای و رفتار درمانی شناختی با کمک تکنیک های تغییر توجه نظیر ایجاد صدا، حرکت دادن چشم و صدای دست زدن است. بر اساس شواهد، روش منحصر به فرد EMDR، بر تغییر توجه و آگاهی فرد نسبت به واقعه تاکید دارد و نیز در ارزیابی و پردازش عوامل آسیب رسان موثر است.

روان درمانی روان پویشی در درمان PTSD

روان درمانی روان پویشی بیشتر بر احساسات سرکوب شده در اثرسانحه آسیب زا، تمرکز دارد. در این روش به نحوه تاثیر اتفاقات گذشته بر احساسات کنونی پرداخته می شود. گفتگو و در میان گذاشتن واقعه آسیب زا با یک مشاور آرام و همدل، احساس عزت نفس بیشتری در فرد بازمانده ایجاد می کند؛ همچنین به کمک صحبت کردن با مشاور، می توان راهکارهای نحوه کنار آمدن با سانحه مورد نظر و نیز چگونگی مهار احساسات شدید در طول دوره درمانی را فرا گرفت. در واقع درمانگر به بازمانده کمک می کند که چگونه شرایط کنونی زندگی خود را بعد از سانحه به نحوی تغییر دهد تا علائم PTSD در وی وخیم تر نشود.

گروه درمانی در درمان PTSD

گروه درمانی روش ایده آلی برای درمان این اختلال است، زیرا که در این روش بازماندگان می توانند در یک محیط امن، کمک، حمایت و همدلی دیگران در حین صحبت در مورد عوامل آسیب رسان سانحه را به دست بیاورند. هر قدر اعضای گروه بتوانند درک و تحلیل بیشتری نسبت به واقعه آسیب رسان خود داشته باشند، احساس اعتماد به نفس بیشتر و نسبت به اعضای گروه نیز اعتماد بیشتری پیدا می کنند. زمانی که در مورد احساساتی نظیر شرم، گناه، ترس، خشم، تردید و مقصر دانستن خود در مورد واقعه مورد نظر، در گروه بحث می کنند، به تدریج می آموزند که بیشتر در زمان حال باشند و کمتر به گذشته فکر کنند.

مطرح کردن داستان زندگی خود و مواجهه مستقیم با احساس اندوه، گناه و اضطراب مربوط به سانحه، در بین اعضای گروه، منجر می شود که افراد بتوانند بهتر با علائم و خاطرات مربوط به سانحه در زندگی کنونی خود، کنار بیایند.

خانواده درمانی در درمان PTSD

خانواده درمانی یکی از انواع روان درمانی است، که همه خانواده را شامل می شود. به دلیل اینکه  اختلال PTSD می تواند کل اعضای یک خانواده را متأثر سازد، این روش درمانی، روش موثر برای کنار آمدن با سانحه است. فرزندان و شریک زندگی فرد علت عصبانیت و تحت فشار بودن فرد بیمار را در مواقعی نمی توانند درک نکنند. خانوادة شخص، احساس ترس، وحشت، گناه و یا حتی عصبانیت در مورد موقعیت خواهند داشت.

در خانواده درمانی، درمانگر به بیمار و اعضای خانواده، نحوه تعامل با یکدیگر، حفظ رابطه خوب و کنار آمدن با  احساسات سخت و ناگوار را آموزش می دهد. هرکدام از اعضای خانواده ترس ها و نگرانی های خود را در جلسه مشاوره بازگو می کنند. داشتن صداقت در گفتار و شنیدن حرف دیگر اعضای خانواده از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بیمار در مورد علائم PTSD، محرک ها، بخش های مهم درمان و بهبودی صحبت می کند. بنابرین خانوادة فرد مبتلا شرایط وی را درک کرده و برای کمک به او آماده می شوند.

روش های درمانی دیگر برای کمک به بیماران مبتلا به اختلال PTSD  و نیز موضوعاتی که درمانجو تمایل به مطرح کردن آن در جلسه مشاوره دارد، شامل موارد زیر است:

• درک بهتر سانحه و اثرات آن در زندگی فرد
• به کار گیری مهارت های مدیریت خشم و  نحوه به دست آوردن آرامش
• بهبود خواب، عادات  غذایی و ورزشی
• شناسایی و کنار آمدن با احساس گناه، شرم و دیگر احساسات مرتبط با واقعه
• تمرکز بر واکنش های فرد بر روی علائم PTSD، برای مثال به کمک درمانگر فرد بتواند دوباره مکان و یا افرادی که یادآور سانحه مربوطه هستند، را ملاقات کند.